Radničko naselje Vareš Majdan proglašeno je 2013. godine nacionalnim spomenikom, koji čini sedam stambenih objekata s okolnim površinama. Jedno je od rijetkih naselja u BiH koja su projektirana u duhu moderne, u periodu između dva svjetska rata.  

Pregled terena

Vareš Majdan izgrađen je nakon Drugog svjetskog rata prema urbanističkom projektu arhitekte Juraja Neidhardta iz perioda 1939/1940. Tridesetih godina 20. stoljeća na tom mjestu izgrađena je područna Crkva sv. Barbare.

Sportski objekt, Sokolski dom, napravljen je 1941., ali je srušen 11 godina poslije, prilikom izgradnje pruge, i na njegovom mjestu nalazi se Željeznička stanica. Postojalo je i kino, napravljeno 1928., ali je srušeno 1978. godine.

Mještani ovog naselja, stanari zgrada, o tome da su one nacionalni spomenik, znaju malo. Kažu da je komisija dolazila, pregledala teren i tada ih proglasila nacionalnim spomenikom na inicijativu nekoga čije ime ne znaju.

Stanovnik jedne od ovih zgrada Mehmed Bijelić živi tu osam godina, a stan je dobio od vareškog Rudnika.

- Gradnja je, zaista, dobra, vidi se da je kvalitetno rađeno. Nikada ništa nije previše ni renovirano, mi smo samo nekada radili nešto na svoju ruku – kaže Bijelić i dodaje da tamo nadležni rijetko svraćaju.

Vodovod i rasvjeta

Zdravko Terzić je, također, od svog preduzeća dobio stan, a u njemu živi od 1969. godine.

- Ovo su među najstarijim zgradama u Vareš Majdanu. Imaju još dvije starije, iz perioda Austro-Ugarske, ali nama nikad niko nije došao i rekao da je ovo proglašeno nacionalnim spomenikom – navodi Terzić.

Mještani pričaju da je ovo naselje nekada zaista bilo posebno i u svemu prvo. Tako je u periodu gradnje Vareš Majdana područje Vareša dobilo poštu, telefon, telegraf, izgrađen je vodovod i uvedena električna rasvjeta. A gradnjom radničke kolonije, željezničke stanice, šegrtske škole i bolnice Vareš Majdan prednjači u odnosu na “stari” Vareš Majdan.

Prva željezara i talionica 

Radničko naselje Vareš Majdan udaljeno je oko tri kilometra od samog grada, a smješteno je na obroncima brda Perun. Tokom austrougarskog perioda počeo je razvoj naselja, unutar kojeg je smještena prva željezara i talionica u državi. Naselje se i počelo razvijati njihovom gradnjom te prvim stambenim zgradama, u kojima su bili smješteni tadašnji francuski stručnjaci.