Na 16. sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH proglašeno je deset novih nacionalnih spomenika, među kojima je i dio glavne banjalučke ulice na potezu od Narodne skupštine RS do parka „Mladen Stojanović“. Ova ambijentalna, prirodna i graditeljska cjelina, između ostalog, obuhvata desetak vila sagrađenih u vrijeme Austro-Ugarske (miraždžike).

Krak pruge

U ovoj aleji nalaze se deset stambenih vila iz austrougarskog perioda, rekonstruirani objekt Evangelističke crkve u kojem se nalazi i sjedište Banjalučke biskupije, zgrada Male stanice „Kraljev drum“ i dvostruki drvored. 

- Od 1882. do 1885. godine austrougarske vojne vlasti zasadile su oko 17 kilometara drvoreda već odraslih stabala kestena i lipe donesenih s Kozare, i to najprije u Vrbas-aleji koja je povezivala Vojnu komandu i kasarnu, a zatim i duž Carskog druma i drugih gradskih ulica – kaže član Komisije Goran Milojević.

Katedrala sa zgradom Biskupije sagrađena je 1883. godine. Prvobitna katedrala, dodaje on, porušena je u zemljotresu 1969. godine, a na njenom mjestu sagrađena je nova, savremenog izraza.

- Fabrika duvana, koja se također nalazi u ovoj cjelini, pored kompleksa Katedrale s Biskupijom, podignuta je 1888. Četiri godine kasnije, s probijanjem kraka željezničke pruge do grada, sagrađena je stanica „Kraljev drum“, danas poznata pod nazivom „Mala stanica“ – navodi Milojević.

Ukrasne ograde

Reprezentativni stambeni objekti u ulicama Kralja Petra I Karađorđevića i Mladena Stojanovića građeni su devedesetih godina 19. stoljeća. Svi ovi objekti bili su smješteni u zelenilo i odvojeni od ulice ukrasnim ogradama.

Drvored u kritičnom stanju  

- U ulici Kralja Petra i Mladena Stojanovića kao dominantne vrste pojavljuju se kesten i srebrena lipa, karakteristične za gradske drvorede. Nažalost, kesteni su u kritičnom stanju zbog zbijenosti zemljišta i zagađenja vazduha – kaže Goran Milojević.