U finskom zaljevu između Sankt Peterburga i Kronštata nalazi se utvrđenje koje je dobilo naziv po ruskom caru Aleksandru Prvom. Tvrđava je sagrađena na vještačkom otoku 1845. godine s ciljem zaštite carstva i, prije svega, tadašnje prijestonice Sankt Peterburga.
Vještački otok na kojem je sagrađena tvrđava napravljen je tako što je niz greda zabijeno na dno kako bi “držali” bazu koja je napravljena od betona, pijeska i slojeva granita.
Tokom svoje burne historije tvrđava je bila mornarički izvidnički punkt, mjesto za odlaganje šuta, grumena ugljenika i drugih materijala, središte ilegalne rejv i tehno kulture i zabava ali i, vjerovatno najzanimljivije, mjesto gdje su se istraživale zarazne bolesti i gdje je otkrivena vakcina protiv kuge.
Kompleks se sastoji od glavne zgrade s centralnim trgom. U eliptičnu građevinu od tri sprata je moglo da stane 1.000 vojnika, a bilo je smješteno i sto topova. Iako je tvrđava na odličnoj poziciji za odbranu grada, nikada nije bila u direktnoj borbi.
Upravo zato što se nije “iskazala” kao korisna vojna fortifikacija, odmah je ušla u uži izbor za mjesto gdje bi mogli da se smjeste istraživački centar i laboratoriji.
Krajem 19. stoljeća ljekar Aleksandar Jersin (Alexandre Yersin) je otkrio patogen kuge (1884.), a ruska vlada je odmah oformila specijalnu komisiju za prevenciju širenja bolesti i naučni tim koji će se baviti “bakteriologijom”.
Izolacija tvrđave pokazala se apsolutno idealna da se u nju usele naučnici. Prvo su prostorije pretvorene u laboratorije u januaru 1897. godine – bile su dio carskog Instituta za eksperimentalnu medicinu.
U renoviranoj tvrđavi je bilo svega – od velikih peći za kremaciju životinja na kojima su rađeni eksperimenti do izolacijskih prostorija, biblioteke, štala za konje na kojima se serum tj. vakcina testirala. Tvrđava Aleksandar je dobila nadimak “Tvrđava Kuga” jer su se četiri naučnika zarazila kugom u njoj, a od toga su dvojica umrla između 1904. i 1907.
Nakon što su sve preuzeli komunisti 1917., laboratorij u tvrđavi Aleksandar je zatvorena, a stručnjaci su preseljeni u institucije širom države.
Danas tamo ruska mornarica skladišti opremu i radi popravke velikih brodova, a mjesto se može i turistički obići.
