Na današnji dan 1749. godine, u Frankfurtu je rođen Johan Volfgang fon Gete (Johann Wolfgang von Goethe), jedan od najvećih njemačkih i evropskih književnika, najznačajnija ličnost evropskog neoklasicizma i romantizma krajem 18. i početkom 19. vijeka.

Gete je studirao pravo, prvo na Univerzitetu u Lajpcigu, a potom u Strasburgu, potom je, 1775. godine, imenovan je tajnim savjetnikom u Vajmaru, pri dvoru vojvode od Vajmara, gdje je koordinirao velike projekte miniranja, izgradnje puteva i navodnjavanja s primarnim zadatkom obnove rudnika bakrenog škriljca Ilmenau. Taj period svog života Gete je nazvao rudarskom epohom zbog koje je u svojim književnim djelima često opisivao rudarski život.

“Patnje mladog Vertera”

Njegova djela obuhvataju gotovo sve književne rodove i nekoliko naučnih područja. Najveću popularnost stekao je romanom “Patnje mladog Vertera”, djelom u kojem je srušio sve primjere klasicizma koji su vladali među njegovim savremenicima, uvodeći čitatelje u modernu književnost.

Gete je preporodio liriku, dramu, ep, romane, nametnuvši se kao učenjak izuzetno oštrog i dubokog uvida u strukturu i fenomene prirode, čime je jako utjecao na sve evropske književnosti, te još za života postao “spomenik” njemačkog klasičnog humanizma.

Osim toga, on je i slikao, te radio na anatomiji i botanici, stvarajući teoriju boja, a 26 godina je režirao predstave u pozorištu.

“Faust” remek-djelo

Geteovo remek-delo je “Faust”, u kojem se fokusirao na potragu za smislom postojanja i duše. Originalna verzija, 1790. godine, nosila je naziv “Faust: Fragment”. Međutim, Faust je ubrzo postao opsesija Getea koji je kompletnu dramu radio duže od 60 godina, a konačnu verziju završio je samo nekoliko meseci prije smrti.

U “Faustu” je Gete razjasnio ideje da nijedan filozofski sistem ne može objasniti svijet, da se čovjek ne može svesti na pojedinačne koncepte i da literatura može odražavati proizvoljnost života. Ti njegovi stavovi inspirisali su mnoge pjesnike i filozofe poput Ničea (Nietzsche), Beketa (Beckett) i Kafke.

Osim toga, bio je strastveni sakupljač minerala i imao vrijednu zbirku, zbog čega je po njemu nazvan mineral getit ili goethite, koji je modifikacija prirodnog željezo-hidroksida FeO(OH). 

Preminuo je 22. marta 1832. u 82. godini života.

Goethe-Institut

Prema velikom književniku nazvan je „Goethe-Institut“, udruženje njemačkih kulturnih centara širom svijeta sa sjedištem u Minhenu, koje njeguje, širi i promovira njemački jezik i međukulturnu saradnju izvan matične zemlje. Institut ima svoje odjeljenje i u Bosni i Hercegovini, u Sarajevu, koje samostalno i u saradnji s drugim ustanovama i pojedincima organizira različite kulturne priredbe, predavanja, seminare, izložbe, promocije, projekcije, pozorišne i muzičke priredbe, te posreduje u dobivanju stručnih stipendija.

Preminuo slavni režiser i oskarovac Džon Hjuston

Godine 1987., na današnji dan, preminuo je Džon Hjuston (John Huston), slavni američki režiser i oskarovac. Slavu je stekao režijom filmskih klasika: “Malteški soko”, “Blago Siera Madre”, “Otok Largo” i “Afrička kraljica”.

Džon je rođen u Nevadi, kao sin glumca Valtera Hjustona (Walter) i Ri Gor (Rhee Gore), sportske novinarke. Karijeru je počeo kao scenarist i radeći na filmovima koji su većinom bili adaptacije knjiga ili drama. Osim toga, Džon je i glumio u mnogim filmovima, a za uloge u filmovima “Kardinal”, režisera Ota Premingera (Otto), te “Kineska četvrt” Romana Polanskog, bio je nominiran za Oskara za najboljeg sporednog glumca.

Filmska porodica

U svojoj karijeri Hjuston je ukupno bio 15 puta nominiran za Oskara. Između ostalih nominacija, izdvojila se ona za Oskara za najbolji adaptirani scenarij za “Malteškog sokola”, a 1948., kada je nominiran za fim “Blago Siera Madre”, konačno je i dobio Oskara za najboljeg režisera.

Hjuston drži rekord kao najstarija osoba koja je nominirana za najboljeg režisera sa 79 godina, za film “Čast Prizzijevih” (1985.).

Uloge u svojim filmovima Hjuston je često davao svom ocu Valteru i kćerki Anđeliki (Anjelica). Njih dvoje su dobili Oskare za uloge u njegovim filmovima “Blago Siera Madre” i “Čast Prizzijevih”, čime je porodica Hjuston postala prva porodica s tri generacije dobitnika Oskara.

I Džonov sin Deni Hjuston bavi se režijom filmova, a okušao se i u glumi. U svom režiserskom debiju „Mr North“ angažirao je svoju stariju sestru Anđeliku, a trebalo je da i otac Džon zaigra u sinovljevom ostvarenju. Međutim, u tome ga je spriječio emfizem pluća, koji mu je kao strastvenom pušaču dijagnosticiran još 1978. Posljednjih godina života Džon Hjuston nije mogao, bez oslanjanja na kisik, samostalno da diše ni dvadesetak minuta, a godinu prije premijere Denijevog prvjenca preminuo je od posljedica upale ionako oštećenih pluća.