Poznata naučnica porijeklom iz Crne Gore, Marija Backović, doktorica biohemijskih nauka i molekularne genetike, koja već 12 godina radi na Pasterovom institutu u Parizu, ovih mjeseci aktivno istražuje novi koronavirus. 

Backović je odgovarala na pitanja u vezi Covida-19, koja su joj postavljali čitaoci  portala "Antena M": 

"Poštovane sugrađanke i sugrađani Crne Gore,

odgovori na pitanja ispod dati su na osnovu mojih ličnih, i ograničenih, saznanja i istraživanja koja su objavljena do 30. jula 2020. godine, u najboljoj interpretaciji koju sam mogla da vam predstavim. Izvori informacija su navedeni, i mogu ih podijeliti sa čitaocima koji su zainteresovani, a nemaju dostup. Neki članci su originalni naučni radovi, neki su pregledi naučnih saznanja objavljeni u časopisima u kojima izvještavaju novinari koji navode izvore informacije i kojima vjerujem. Sve ovo je napravljeno da bi mogli da naučite više o virusu koji je izazvao nesvakidašnju situaciju u kojoj se nalazimo, i da razvijete kritički pogled na informacije i dezinformacije u vezi pandemije.

Ja sam doktor nauka biohemije i molekularne genetike i bavim se virusima već skoro 20 godina, ali se ne bavim medicinom i ne viđam pacijente tako da vam preporučujem da se konsultujte sa vašim ljekarima, a iskoristite informacije koje vam ja pružam kao milje za dijalog i bolje razumijevanje- poručila je Backović čitaocima.

Kako objašnjavate situaciju da osoba koja je testirana prvi put 30.06/ nalaz pozitivan, potom 21.07. nalaz pozitivan, potom 26.07. opet pozitivan, prve simptome je osjetila 26.06. čitavo vrijeme u samoizolaciji.

Kako je ovo moguće kao i kakva je preporuka g-đe Backović za ovakav slučaj, (napominjem osoba je imala relativno blage simptome koji su trajali 7- 8 dana)

Da bih mogla da vam odgovorim na ovo pitanje prvo treba da razumijemo od čega je SARS-CoV-2 virus napravljen i šta PCR test detektuje. Pogledajte takođe ilustraciju ispod. Kao svi korona virusi - SARS-CoV-2 - virus koji uzrokuje bolest 'covid', se sastoji od genetskog materijala koji je omotan jednom opnom. U toj membrani se nalazi protein S (od 'Spike' na engleskom, što znači šiljak ili ekser – tako je nazvan jer tako izgleda). Da bi virus bio infektivan, on mora biti u kompletnom sastavu, znači i genetski materijal i opna sa S proteinom moraju biti prisutni, jer virus ulazi u naše ćelije uz pomoć proteina S. Genetski materijal sam ne može da udje u naše ćelije tj. nije infektivan.

Istraživanja su pokazala da se kompletan virus može izolovati iz covid pacijenata najkasnije 10 dana posle početka simptoma (osim u jednom slučaju kada se radilo o osobi koja je imala već oslabljen imuni sistem, i gdje je aktivan virus mogao biti izolovan 20 dana posle početka simptoma; to jedinstven takav primjer i nije realna predstava onoga sto se dešava u većini populacije).

Iako je aktivan virus prisutan do 10 dana poslije pojave simptoma, njegov genetski materijal može ostati prisutan u našem organizmu do 3 mjeseca poslijee infekcije. PCR test detektuje genetski materijal SARS-CoV-2 virusa. U većini slučajeva genetski materijal se detektuje do 17 dana poslije početka bolesti, ali u određenom broju slučajeva, posebno kod starijih osoba i osoba sa težim oblikom covid-a, genetski materijal može biti prisutan do 3 mjeseca posle početka bolesti. Ovakva pojava je moguća zato što našem organizmu treba određeno vrijeme da se 'očisti' od svih fragmenata virusa, koji mogu da 'sipe' ('viral shedding') iz  ćelija našeg organizma koje su oštećene primarnom infekcijom i koje odumiru kao dio normalnog imunog odgovora i obnavljanja tkiva. 

U zaključku - do sada izvedena istraživanja pokazuju da osoba koja ima pozitivan PCR test na SARS-CoV-2, 10 dana ili kasnije poslije pojave simptoma, ima veoma malu šansu da bude infektivna tj. da može da zarazi druge. Neke zdravstvene organizacije kao WHO su zbog ovakvih saznanja promijenila savjete i više ne preporučuju obavezan negativan PCR test kao uslov za prekid samoizolacije.

Dodajem da osobe inficirane SARS-CoV-2 virusom imaju najveći potencijal da inficiraju druge u periodu od 2 dana prije pojave simptoma i u toku prve sedmice bolesti. Zbog ova dva dana infektivnosti prije pojave simptoma važno je pridržavati se mjera distanciranja, nošenja maski i higijene.

Da li ste upoznati sa tim da dijabetičari jako rijetko imaju grip? Zašto je to tako? (Iako sam vidjela statistiku u više grupa, kao i u razgovoru dijabetičari tvrde da gotovo od kada su oboljeli od iste bolesti nisu imali gripu ista stvar je sa koronom (preko 200 000 članova i nijedan pozitivan)? O čemu se radi?

Nisam upoznata sa činjenicom da dijabetičari rijetko imaju grip. Ono što je poznato i pokazano za covid je da je dijabetes, uz povećan krvni pritisak i srčana oboljenja, glavnih rizik faktora za teži oblik covid-a koji zahtijeva hospitalizaciju; takvi pacijenti imaju lošiju prognozu i smatraju se visoko rizičnom grupom kojoj se treba posvetiti posebna pažnja u pogledu prevencije i tretmana covid-a.

Takođe je pokazano da covid kod nekih ljudi funkcionise kao okidač za dijabetes jer virus može da napadne ćelije pankreasa koje luče insulin.

Čitali smo razne tekstove o uticaju koronavirusa na kompletan organizam, šta je sve do sada utvrđeno na koje organe sve može negativno da djeluje?

Kratak odgovor je da virus može da utiče na funkciju svakog organa, od stopala do glave. Kod nekih ljudi se infekcija odražava npr. samo u gubitku čula mirisa, dok klinička manifestacija kod drugih može da obuhvati kolaps rada pluća, srca i drugih vitalnih organa. Zašto je to tako još nije jasno, ali sve veći broj istraživanja ukazuje da imuni odgovor, koji je drugačiji od osobe do osobe, igra ulogu u tome koji su organi pogođeni i u kojoj mjeri.

Detaljniji odgovor je da su pluća primarni organ koji SARS-CoV-2 inficira. Do sada se pokazalo da virus takođe dolazi do probavnog sistema, zbog čega se gastrointestinalne tegobe javljaju kod nekih covid pacijenata. Mozak može takođe biti pogođen; dodatno, jedan od prvih simptoma covid-a moze biti gubitak čula mirisa i ukusa što je prouzrokovano oštećenjem tkiva oko olfaktornog nerva (nerva kojim se prenosi signal za miris). Infekcija može da utiče na krvne sudove i srce, i nekontrolisano zgrušavanje krvi je često prisutno kod pacijenata sa ozbiljnijim oblikom covid-a, zbog čega su im potrebne veće doze antikoagulanata nego što se normalno primjenjuju. Pojave na koži, tzv smrznuti prsti na stopalima, mogu da se jave zbog promjena u krvotoku u sitnim krvnim sudovima koji dolaze do kože.

Je li se došlo do podataka o posljedicama koje može da ostavi i kada se osoba izliječi? Kakve posljedice može ostaviti na pluća?

Dugotrajne posljedice covid-a su sa vremenom koje prolazi sve bolje i detaljnije dokumentovane, i sada je jasno da jedan broj pacijenata osjeća simptome kao što su umor, povišena temperature, bolovi u mišićima i malaksalost nekoliko mjeseci pošto su bolovali, i kada ni virus ni njegov genetski materijal virusa više ne može biti detektovan u njihovim organizmima. Hipoteza koja se sada provjerava je da kod ovih ljudi imuni sistem, isprovociran SARS-CoV-2 virusom, ne uspijeva da se vrati u normalno stanje, i da ta deregulacija izaziva simptome koji traju dugo. Do sada nije jasno kako im se može pomoći. Kod određenog broja pacijenata infekcija može da ostavi trajno oštećenje tkiva pluća.

Zanima me djeca (tinejdžeri) koja su sklona alergijama i imaju veoma teške alergijske reakcije tokom proljeća na oko, nos.(polen, trave, ubod pčele i ose...) kako podnose koronavirus?

Da li takva djeca češće obolijevaju nego druga djeca?

Na ovo pitanje mogu da odgovorim površno na osnovu ograničenog pretraživanja literature. Preporučujem da se regularno konsultujete sa alergolozima koji prate vaše dijete.

Ukratko, vjerojatnoća da djeca sa alergijama budu zaražena virusom ista kao i kod ostalih, tako da tipične mjere smanjenja rizika izlaganju virusa (distanca, maske, higijena) vaze za ovakve slučajeve. Za sada nema nikakvih dokaza da je progresija ili tok bolesti kod djece sa alergijama drugačiji u poređenju sa djecom koja ih nemaju.

Oprez se preporučuje osobama koja imaju hroničnu ili nekontrolisanu astmu jer su pluća jedan od glavnih organa koji su napadnuti SARS-CoV-2 virusom. I kod asmatičnih pacijenata je vjerojatnoća infekcije ista kao kod drugih, ali razvoj bolesti može biti komplikovaniji i oporavak teži.