Prije 25 godina snage Sjevernoatlantskog saveza (NATO), predvođene Sjedinjenim Američkim Državama (SAD), započele su vojnu intervenciju “Deliberate Force” u Bosni i Hercegovini. “Namjerna sila” trajala je od 30. avgusta do 21. septembra.

Povod za intervenciju je bio artiljerijski napad Vojske Republike Srpske (VRS) na Sarajevo 28. avgusta 1995., kada su minobacačkom granatom kod Gradske tržnice u Sarajevu ubijena 43, a teško ranjena 84 civila.

Presudna operacija

Operacija NATO snaga počela je oko dva sata ujutro, a uključivala je oko 400 aviona i 5.000 ljudi iz 15 država svijeta. Ispaljeno je više od 1.000 projektila. 

- U to vrijeme SAD su se veoma aktivno uključile u okončanje sukoba u BiH. Prije toga desio se genocid u Srebrenici i neefikasnost UNPROFOR-a je došla do izražaja, tako da je neminovno bilo da se SAD i NATO aktivnije uključe. U pozadini su se događali pregovori pod okriljem kontakt grupe, gdje su SAD vodile odlučujuću ulogu. Upravo taj plan kontakt grupe koji je omogućen ovom operacijom bit će osnova za kasnije pregovore za Dejtonski mirovni sporazum - govori prof. Kožljak.

U operaciji NATO-a u BiH učestvovali su Sjedinjene Američke Države, koje su izvele najveći broj letova (oko 66 posto), Turska, Njemačka, Francuska, Velika Britanija, Nizozemska, Italija, Španija...

Tokom operacije „Namjerna sila“ izvršeno je 3.515 letova protiv 338 ciljeva. Izvedeno je 750 napada, a avioni koji su učestvovali u operaciji letjeli su iz vojne baze u Italiji i s američkog nosača aviona “Theodore Roosevelt”.

- Operacija NATO-a je bila i poticaj snagama hrvatske vojske, ali i Armiji RBiH kada su počele združene operacije u Krajini, čime su oslobođeni značajni prostori. Također, ovim operacijama izvršen je pritisak na Miloševića i bosanske Srbe kako bi se okončao rat u BiH - dodaje Kožljak.

Istinsko poniženje

Vojna operacija bila je načelno odobrena i ranije na Vijeću NATO-a, ali se nije dogodila do drugog masakra na Markalama u Sarajevu. Komandant VRS Ratko Mladić, osuđeni ratni zločinac, spriječio je zračni napad NATO-a u junu 1995. tako što je za stubove i vojne instalacije vezao vojnike UNPROFOR-a. 

Srušen telefonski sistem

Prema procjenama, 68 posto bombi korištenih u operaciji bile su tipa “precizno navođene municije”.

Bombardiranje je veoma potreslo VRS jer su uništeni skladišta municije, protuavionske baterije, radarske instalacije, postrojenja za komunikaciju, stovarišta, artiljerijske jedinice, komandni bunkeri i mostovi. Cilj je bio da se oštete srpske komunikacije i da se VRS privremeno onesposobi da odgovori i prikupi pojačanja.

Čak je i civilni telefonski sistem srušen da ne bi mogao biti korišten u vojne svrhe.