Na današnji dan 1929. godine u Banjoj Luci rođen je akademik Muhamed Filipović, a napustio nas je 26. februara 2020. godine. 

Njegovog lika i djela se prisjetio i lider SBB-a Fahrudin Radončić, koji se na društvenim mrežama na današnji datum prisjetio rahmetli akademika.

- Na današnji dan 1929. godine u Banjoj Luci rođen je jedan od najvećih bošnjačkih intelektualaca, rahmetli akademik Muhamed Filipović. Akademik nas je napustio prije dvije i po godine, i već danas vidimo koliko Bosni i Hercegovini i Bošnjacima nedostaju intelektualna misao, ideje i kritike rahmetli Muhameda FIlipovića. Žao mi je što se njegova filozofija ne uvažava i ne daje joj se javnog prostora koliko zaslužuje i koliko je potrebna biću Bosne i Hercegovine - napisao je Radončić na Facebook-u.

Mjesto i vrijeme rođenja

Dječak koji je rođen trećeg avgusta 1929. godine u gradu Banja Luka, u porodici Sulejmanbega i Đulhanume Filipović i koji je bio treće i jedino preživjelo dijete rođeno u njihovom braku i prema svome amidži i najstarijem bratu svoga oca dobio ime Muhamed, bio je, kako se to kaže, kasno dijete.

Otac mu je u vrijeme njegovog rođenja imao više od sedamdeset godina, a majka je bila u kasnim tridesetim godinama. Nosio je prezime Filipović i to ne samo po ocu nego i po majci, koja je, također, bila iz velikog roda krajiških Filipovića. Sulejmanbeg je bio od ključkih Filipovića iz odžaka Sredice, dok je Đulhanuma bila iz odžaka kod Glamoča.

Muhamed je još u ranoj mladosti, kao jednogodišnji dječak, dobio nadimak Tunjo, a nadimak mu je dala dadilja Olga Puljić, rodom iz sela Ivanjska, koja je o njemu vodila brigu i dala mu nadimak Tunjo zbog toga što je prva riječ koju je izgovorio bila tunja, tj. rekao je: „Tunj, tunj.“ A mislio je na tunjino drvo pod kojim je porodica ljeti najčešće sjedila i gdje se pila jutarnja i kafa uobičajena poslije ikindije.

Kuća u kojoj je Muhamed rođen bila je tada u vlasništvu Muhamedbega Kulenovića, koji je bio rodom iz Starog Sela kod Varcar-Vakufa i u dalekom srodstvu sa Sulejmanbegom, a nalazila se u širokoj ulici s dvostrukim drvoredom visokih razgranatih stabala lipe, kestena i platana.

Rodni grad Muhameda Filipovića Banja Luka smješten je na srednjem toku rijeke Vrbas, zapravo na izlasku rijeke iz niza kanjona koji se redaju njenim tokom od Jajca do Banje Luke, a na mjestu njenog ulaska u ravnicu koja ima oblik lijevka, pa je po toj karakteristici i polje, koje nastaje na mjestu utoka rijeke Vrbanje u Vrbas, a završava se utokom Vrbasa u Savu, bilo nazvano Lijevče polje.

Centar Vilajeta Bosna i Bosanske krajine

Ulica u kojoj se nalazila Muhamedbegova kuća u vrijeme rođenja malog Muhameda zvala se ulica Muftije Džabića, a nosila je broj 38. Ulica, zapravo avenija, bila je smještena na desnoj obali rijeke i pružala se od mjesta zvanog Prvi Mlin ili naselja Podgaj i vodila do potoka Đurđevac, koji je cijelu desnu stranu gradskog područja presijecao na dva dijela.

Potok Đurđevac dao je ime i mahali Potok, koja je nastajala na prostoru od mjesta njegovog ulaska u gradski atar, kod turbeta poznatog kao Tekija, gdje se održavala proslava Đurđevdana, a završavala je kod nekadašnje Mejdanske džamije, gdje je počinjao atar mahale Mejdan.

Ulica Muftije Džabića vodila je od Podgaja do potoka Đurđevac, a od njega je do izlaska iz grada ili do naselja Rebrovac vodila ulica Dervišića, koja je prolazila kroz dvije mahale, od kojih se prva nazivala Kulmahala, a druga Muhadžirmahala. Oko te dvije ulice nizale su se mahale Podgaj, Mali i Veliki Ćorkovac, Stupnica, Potok, Mala Čaršija, Mejdan, Hazna, Ciganluk, Halilovac i dvije već naznačene mahale. Iza naselja Rebrovac nalazilo se romsko naselje zvano Vlaški Brijeg, koje je kasnije bilo preimenovano u Veseli Brijeg.

Taj dio Banje Luke bio je manji dio ukupnog gradskog teritorija i karakterističan po tome što je bio prošaran brojnim kompleksima zemljišta koje je domaće stanovništvo obrađivalo, a samo je na kraju mahale Mejdan, gdje se danas nalazi naselje Starčevica, postojao trag o tome da je nekada na tom prostoru bila neka ciglana, zbog čega se taj dio mahale nazivao Ćeremethana.

Ime je dobio po vrsti crijepa koji je proizvodila Ćeremethana, a koji se naziva ćeramide. Lijeva obala rijeke Vrbas, od Malte u Gornjem Šeheru do Malte kod Rebrovca, s jedne, i Malte u Bojića Hanu, s druge strane Vrbasa, tj. do završetka nekadašnjeg gradskog atara, obuhvatala je naselja Gornji Šeher, Gornja i Donja Hiseta, Ciglane, Podpećine, Čaršija, Dolac, Ciganluk, Pobrđe, Petrićevac i Pavlovac i navedene mahale i naselja na desnoj obali rijeke sve do kraja gradskog atara obilježenog imenima Bojića Han i Malta.

Taj grad je, još od vremena prvog valije Bosanskog vilajeta i osnivača Donjeg Grada ili moderne Banje Luke, poznatog vakifa gradnje veličanstvene džamije Ferhadije, koju je izgradio Ferhad-paša Sokolović, postao krajem 16. stoljeća administrativni, historijski, politički, ekonomski i kulturni centar Bosanskog vilajeta i Bosanske krajine i po svom položaju u odnosu na glavne pravce širenja Osmanskog carstva, po ljepoti gradnje, bogatstvu okoline i bogatstvu voda i posebno termalnih izvora (Ilidža), privlačno mjesto za ljude koji su u taj grad rado dolazili i u njemu se naseljavali.

Brojna priznanja

Nosilac je brojnih priznanja i nagrada za naučni rad. Bio je član brojnih redakcija sarajevskih časopisa za filozofiju, nauku i kulturu kakvi su Pregled, Dijalog, Lica i dr.

Djela – knjige: Religija i moral (Beograd, 1958), Duhovni život Bosne (Beograd, 1986), Filozofija jezika I-II (I, 1986; II, 1997), Bosna i Hercegovina najznačajnije geografske, demografske, historijske, kulturne i političke činjenice (Zagreb, 1993), Bošnjačka politika (1996), Povijest bosanske duhovnosti (1997), Pokušaj jedne duhovne biografije, Komunizam i nostalgija, Bio sam Alijin diplomata I-II, Pitanje odgovornosti za rat u Bosni i Hercegovini 1992-1995., Islam i teror, Tragedija Bosne (sa Nijazom Durakovićem), Bosna i Europa, Historija duhovnog života na tlu Bosne i Hercegovine. Prethistorija, Historija duhovnog života na tlu Bosne i Hercegovine. Period europeizacije i modernizacije, Historija duhovnog života na tlu Bosne i Hercegovine. Od ulaska Ilira u Historiju do propasti prve bosanske države, Filozofski eseji, Javnost i moral, Ko smo mi Bošnjaci, Fenomen Muftija, Ples mrtvaca oko Mostara, Metodologija znanosti i znastvenog istraživanja, Bosanski duh lebdi nad Bosnom, Bosna i Hercegovina u raljama nacionalizma, U traganju za ljudima i zavičajem. Portreti značajnijih Bosanaca XX vijeka, Historija duhovnog života na tlu Bosne i Hercegovine. Duhovni život Osmanske Bosne i druge knjige i znanstveno-stručni radovi.