Sjedinjene Američke Države upozorile su u utorak da su tekuće proslave samoproglašenog nacionalnog praznika bosanskih Srba kršenje bosanskog ustava i mirovnog sporazuma iz 1995. godine, te da kao takvo predstavlja krivično djelo, piše AP.

Američka ambasada u Sarajevu je u saopćenju pozvala bosanskohercegovačke vlasti da "istraže svako kršenje zakona" u vezi sa obilježavanjem 9. januara kao dana Republike Srpske, entiteta koji je dio Bosne kojim upravljaju etnički Srbi.

Protjerivali i ubijali Bošnjake

- Nije u pitanju proslava praznika, već odluka da se to učini 9. januara - navodi se u saopštenju.

Praznik 9. januara obilježava datum kada su bosanski Srbi 1992. godine proglasili stvaranje vlastite države u Bosni, što je izazvalo razorni četverogodišnji rat u zemlji u kojem je poginulo više od 100.000 ljudi.

Tokom rata bosanski Srbi su protjerivali i ubijali Bošnjake, koji su većinom Muslimani, i Hrvate sa teritorija koje su kontrolisali.

Sukob je okončan 1995. mirovnim sporazumom uz posredovanje SAD. Takozvanim Dejtonskim sporazumom stvoreni su srpski i bošnjačko-hrvatski entiteti u Bosni, koje zajedno drže slabe zajedničke centralne institucije.

Bosanski Srbi su, međutim, nastojali da steknu što je više moguće nezavisnosti. Nacionalistički proruski lider Milorad Dodik otvoreno je pozvao na otcjepljenje od BiH, prkoseći američkim i britanskim sankcijama nametnutim zbog njegove politike.

"Poništenje ili ponižavanje RS"

U ponedjeljak su dva američka borbena aviona nadljetala BiH u znak demonstracije podrške teritorijalnom integritetu te balkanske zemlje.

Planirane proslave za utorak u sjeverozapadom gradu Banja Luka uključuju defile policijskih snaga. U večernjim satima bit će održan simultani vatromet u gradovima bosanskih Srba i Beogradu, glavnom gradu susjedne Srbije.

Srbijanski populistički lider Aleksandar Vučić čestitao je Dodiku praznik, obećavajući podršku teritorijalnom integritetu BiH, ali i požalivši se na navodne napore da se "izbriše postojanje Republike Srpske".

Srbija će se, rekao je Vučić, "snažno oduprijeti svakom poništavanju ili ponižavanju Republike Srpske".

Vučić je bivši ultranacionalista koji je podržavao agresiju na nesrbe u bivšoj Jugoslaviji tokom 1990-ih. Sada kaže da je proevropski orijentisan, ali Dodik ostaje blizak saveznik i njih dvojica se redovno sastaju.

Dodik je saveznik Kremlja

Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju prošle sedmice je također upozorila da je proglašenje 9. januara praznikom Republike Srpske predstavljalo “čin diskriminacije” i da je to neustavno.

Ustavni sud BiH je ranije donio odluku da je 9. januar neustavan.

Dodik je odbacio kritike Zapada, rekavši da Srbi imaju pravo da slave svoj praznik kako žele. On je na svečanosti u ponedeljak ponovio da srpski cilj ostaje „srpska država na ovim prostorima“.

Zapadne zemlje strahuju da bi Rusija mogla pokušati da izazove probleme na Balkanu kako bi skrenula pažnju sa invazije na Ukrajinu u punom obimu, koju je pokrenula Moskva prije skoro dvije godine. Dodik je saveznik Kremlja.

BiH traži ulazak u Evropsku uniju, ali su napori zaustavljeni zbog sporih reformi i unutrašnjih podjela, zaključuje AP u svom tekstu.