Karcinom (rak) usana se počinje razvijati obično na granici kože i sluznice. Češće zahvata donju usnu, a muškarci više obolijevaju. Ova vrsta karcinoma je, zaista, lako uočljiva i liječenje je vrlo uspješno kada je oboljenje u početnoj formi. 

Maligni potencijal

Karcinom gornje usne, kaže prof. dr. Reuf Karabeg, u odnosu na donju usnu ima veći maligni potencijal. Kao uzročni i/ili provocirajući faktori navode se fizički i hemijski nadražaji, npr. pušenje, posebno na lulu, UV zraci, utjecaj vjetra i soli...

- U većini slučajeva radi se o planocelularnom karcinomu koji ima potencijal metastaziranja u okolne strukture putem limfnih sudova, najčešće u vrat i pluća. Bazocelularni karcinom nema mogućnost metastaziranja, ali ima jak lokalni destruktivni potencijal. Svakako je definitivna odluka o nastavku liječenja nakon patohistološke analize i pisanog izvještaja patologa koji postavlja definitivnu dijagnozu o vrsti tumora nakon analize „pod mikroskopom“ - govori dr. Karabeg.

Tumor može imati vegetativnu i ulceroznu formu. Klinička manifestacija je najčešće u vidu bezbolnog ulkusa koji ima tendenciju povećanja. Metastaziranje je ipak najprije u podvilične limfne čvorove.

Okolna tkiva

- Najefikasnije liječenje je hirurško, koje podrazumijeva odstranjenje kod planocelularnog karcinoma oko 5 mm u zdravo tkivo, a kod bazocelularnog je dovoljno da su ivice odstranjenja udaljene oko 2 mm od ruba tumora. Svakako je rekonstruktivni zahvat neophodan jer se najčešće rana ne može samo sašiti zbog velikog defekta nakon odstranjivanja tumora. Ako bi se šila, rana bi se razdvojila zbog postojanja velike napetosti na mjestu šavova - ističe dr. Karabeg.

Dakle, dodaje doktor, potrebno je defekt tkiva nadomjestiti plastično-rekonstruktivnim zahvatom. Ili, drugim riječima, neophodna je redistribucija okolnoga tkiva da bi se omogućio dobar estetski i funkcionalan rezultat (mogućnost dobrog govora, hranjenja, zviždanja itd.).

Hirurško liječenje je uspješno jer je uobičajeno moguće radikalno uklanjanje tumora.

Hirurški odstraniti

Ukoliko postoje metastaze, neophodno ih je hirurški odstraniti. Ponekad je indicirano terapijsko ili profilaktičko odstranjivanje svih regionalnih čvorova na vratu. U posljednje se vrijeme radi i tzv. intraoperativna “sentinel biopsija” – patolog u toku same operacije obavi analizu tzv. žlijezde čuvarice i, na osnovu tog nalaza, odstranjuju se i eventualne metastaze. Ovi karcinomi su i radiosenzitivni te se vrlo često, po odluci onkološkoga konzilija, ordinira i zračenje. Nažalost, oštećena zračenjem, okolna tkiva oko odstranjenog tumora otežavaju kasnije rekonstruktivne zahvate u slučaju recidiva.

Koja je prevencija

Prevencija bi se sastojala, govori dr. Reuf Karabeg, u prestanku pušenja, manjem izlaganju direktnom utjecaju sunca i nekim hemijskim supstancama u određenim fabrikama. Prestanak pušenja bi sigurno smanjio incidencu pojavljivanja karcinoma usne, ali i gornjih dišnih puteva, pluća, dojke, debelog crijeva itd.

- Edukacija stanovništva o štetnosti pušenja je neophodna. Cilj ovog članka je ostvaren ukoliko sam uspio na to skrenuti pažnju i natjerati samo jednog čitaoca da ostavi cigarete, a možda sam mu i spasio život. Prognoza ovih tumora je dobra, dijagnoza se postavlja rano, jer su ove lezije u samom početku vidljive - kaže dr. Karabeg.

Nažalost, dodaje, često je imao priliku vidjeti pacijente sa zapuštenim formama karcinoma, uz zahvatanje čitave usne ili usana i, uobičajeno, metastaziranjem.

- U takvim slučajevima teško možemo postići idealan estetski i funkcionalni rezultat. Životni vijek ovakvih pacijenata je izuzetno smanjen, iako se radilo o očiglednom karcinomu, lakom za otkrivanje i izlječenje u početnoj formi - govori dr. Karabeg.